Poniøszy kwiz zosta opracowany przez Urzpd Zdrowia Kobiet Wydzia u Zdrowia Publicznego Stanu Illinois. Przy wypenianiu tego kwizu prosimy zapisywaÊ pytania, ktÛre poruszajp nurtujpce Panip sprawy lub ktÛrych Pani nie rozumie, a nastÍpnie prosimy omÛwiÊ je ze swoim lekarzem. Ostatnia czÍúÊ tej broszury zawiera sugestie dotyczpce rozmowy z lekarzem, ktÛre warto przejrzeÊ przed nastÍpnp wizytp. Moøe Pani takøe zadzwoniÊ pod numer darmowej telefonicznej linii zdrowia kobiet, 1-888-522-1282, gdzie dowiedzieÊ siÍ moøna o miejscach udzielajpcych dalszych informacji na temat wszelkich spraw dotyczpcych zdrowia kobiet. Choroby serca P: Co jest najczÍstszp przyczynp úmierci kobiet? A. rak piersi O: B. Corocznie ma miejsce oko o 500 000 zgonÛw spowodowanych atakiem serca, z czego ponad 239 000 stanowip kobiety. Ponad 91 000 kobiet umiera corocznie z powodu wylewu krwi do mÛzgu lub udaru mÛzgowego. Choroby sercowo-naczyniowe sp g Ûwnp przyczynp úmierci amerykaÒskich kobiet. P: WystÍpowanie ktÛrych z poniøszych czynnikÛw powiÍkszajpcych ryzyko zachorowania na choroby serca moøna ograniczyÊ przez zmiany stylu øycia? A. palenie tytoniu O: Wszystkich. Poprzez zmiany stylu øycia, jak np. dieta lub Êwiczenia fizyczne, ograniczyÊ moøna wystÍpowanie wszystkich wymienionych czynnikÛw. Inne czynniki ryzyka, jak np. cukrzyca lub wysoki poziom cholesterolu, mogp byÊ kontrolowane z pomocp lekarza. P: Co powoduje atak serca? A. zablokowany dop yw krwi do czÍúci serca O: Wszystkie powyøsze przyczyny. Mogp one spowodowaÊ zablokowanie albo zredukowanie dop ywu krwi do serca, odcinajpc dop yw tlenu potrzebnego miÍúniom serca. Atak serca wystÍpuje wtedy, gdy miÍúnie serca zostanp nagle pozbawione tlenu. P: Jak moøna stwierdziÊ, øe ma siÍ nadciúnienie? A. jeøeli wystÍpuje pocenie siÍ w nocy O: B. WiÍkszoúÊ osÛb z nadciúnieniem nie odczuwa øadnych niezwyk ych objawÛw. Jedynym sposobem stwierdzenia nadciúnienia jest zmierzenie ciúnienia krwi. WiÍksze prawdopodobieÒstwo nadciúnienia wystÍpuje u ludzi z nadwagp. P: Prawda czy nieprawda? Chwilowe zaburzenie rytmu serca jest oznakp choroby serca. O: Nieprawda. Wielu ludzi o zdrowych sercach odczuwa czasami chwilowe zaburzenia rytmu serca oraz przyspieszenia lub zwolnienia normalnego rytmu. Przypadki takie naleøy jednak omÛwiÊ ze swoim lekarzem. Rak piersi P: Jaki jest najlepszy sposÛb rozpoznania raka piersi w jego najwczeúniejszym stadium? A. coroczne badanie piersi przez lekarza lub pielÍgniarkÍ O: C. Mammografia jest najlepszym sposobem rozpoznania raka piersi w najwczeúniejszym stadium - czÍsto zanim guzek jest wyczuwalny. Mammografia nie jest jednak niezawodna i w niektÛrych przypadkach moøe nie wykryÊ raka, szczegÛlnie jeúli tkanka piersiowa jest bardzo zbita. OprÛcz wykonywania corocznej mammografii poczpwszy od ukoÒczenia 40 lat, kobiety powinny rÛwnieø poddawaÊ siÍ corocznemu badaniu piersi przez lekarza oraz wykonywaÊ comiesiÍczne samodzielne badanie piersi poczpwszy od ukoÒczenia 20 lat. Wszystkie podejrzane guzki lub zmiany, nawet jeøeli nie by y wykazane podczas mammografii, powinny zostaÊ przebadane. P: Jakie rodzaje zmian w piersiach naleøy zg aszaÊ lekarzowi? A. guzek lub zgrubienie w piersi, w pobliøu piersi lub pod pachp O: Wszystkie powyøsze rodzaje zmian. Zauwaøona lub wyczuta dotykiem zmiana w piersi nie oznacza automatycznie istnienia raka. Wiele rodzajÛw zmian w piersiach nie wipøe siÍ z øadnym schorzeniem lub wipøe siÍ ze schorzeniami o charakterze nierakowym. Jednakøe wszystkie rodzaje zmian naleøy zg aszaÊ swojemu lekarzowi. P: Prawda czy nieprawda? Rak piersi wystÍpuje tylko u starszych kobiet. O: Nieprawda. Jakkolwiek szanse wystppienia raka zwiÍkszajp siÍ z wiekiem, oko o 20% nowych przypadkÛw rozpoznawanych kaødego roku wystÍpuje u kobiet w wieku poniøej 50 lat. P: KtÛre z poniøszych czynnikÛw zwiÍkszajp ryzyko zachorowania na raka piersi? A. fakt, øe kobieta nie mia a dziecka O: A, C i D. Fakt, øe kobieta nie mia a dziecka lub mia a pierwsze dziecko po ukoÒczeniu 30 lat, oty oúÊ i rak u bliskich cz onkÛw rodziny sp czynnikami zwiÍkszajpcymi prawdopodobieÒstwo zachorowania na raka. Zranienie piersi ani pieszczenie piersi nie zwiÍkszajp tego ryzyka. Oko o 75% przypadkÛw raka piersi to kobiety, w przypadku ktÛrych nie wystÍpujp øadne czynniki ryzyka, dlatego kaøda kobieta powinna wykonywaÊ coroczne badanie piersi. P: Prawda czy nieprawda? Rak piersi jest zawsze nieuleczalny. O: Nieprawda. Przy wczesnym rozpoznaniu raka piersi, szansa przeøycia wynosi 93%. Obecnie ponad 1,6 mln kobiet øyje z rakiem piersi. Wczesne rozpoznanie daje teø kobiecie wiÍcej opcji leczenia, w pcznie z moøliwoúcip zachowania piersi. Osteoporoza P: KtÛre z poniøszych czynnikÛw zwiÍkszajp prawdopodobieÒstwo wystppienia osteoporozy? A. palenie tytoniu O: Wszystkie wymienione czynniki. Ponadto innymi czynnikami zwiÍkszajpcymi ryzyko wystppienia osteoporozy sp nadmierne spoøycie alkoholu, podesz y wiek, chirurgiczna lub wczesna menopauza, wystÍpowanie osteoporozy w rodzinie oraz zaøywanie lekarstw na takie schorzenia jak astma, reumatyczne zapalenie stawÛw lub niedoczynnoúÊ tarczycy. P: Jaki jest najbardziej charakterystyczny
objaw zwipzany z poczptkiem osteoporozy? O: B. Najbardziej charakterystycznym objawem jest zmniejszenie siÍ wzrostu. Koúci, z ktÛrych sk ada siÍ krÍgos up (krÍgi), kruszp siÍ i zapadajp na skutek zmniejszania siÍ ich gÍstoúci, ktÛre towarzyszy starzeniu siÍ. W wyniku tego krÍgos up skraca siÍ, co moøe pocipgnpÊ za sobp znaczne zmniejszenie siÍ wzrostu. P: Prawda czy nieprawda? Po wystppieniu osteoporozy nie da siÍ jej leczyÊ, moøna tylko staraÊ siÍ unikaÊ urazÛw. O: Nieprawda. DostÍpnych jest obecnie kilka rÛønych lekarstw, ktÛre hamujp dalszp utratÍ masy kostnej lub pomagajp podnieúÊ gÍstoúÊ koúci. Osoby z osteoporozp powinny porozmawiaÊ ze swoim lekarzem o tych nowych moøliwoúciach leczenia. P: Jakie sp najlepsze ürÛd a wapnia w poøywieniu? A. mleko i produkty mleczne O: A i C. Mleko i produkty mleczne, takie jak jogurt i ser, oraz osoú i sardynki puszkowane z oúciami zawierajp wiÍcej wapnia niø inne produkty spoøywcze. Ciemnozielone jarzyny, takie jak liúcie burakÛw i rzepy, teø zawierajp wapno, podobnie jak niektÛre rodzaje tofu. P: Prawda czy nieprawda? ?wiczenia fizyczne mogp pomÛc w zmniejszeniu ryzyka zachorowania na osteoporozÍ. O: Prawda. Stwierdzono, øe Êwiczenia z ciÍøarkami lub oparte na pokonywaniu oporu zwiÍkszajp si Í miÍúni oraz utrzymujp gÍstoúÊ koúci. Menopauza P: Co to jest menopauza? A. czas, kiedy miesipczkowanie ustaje na sta e O: Wszystkie powyøsze objawy sk adajp siÍ na menopauzÍ. åredni wiek menopauzy wynosi 51,5 lat, aczkolwiek u niektÛrych kobiet moøe to nastppiÊ znacznie wczeúniej lub wiele lat pÛüniej. Kobiety palpce oraz niedoøywione majp tendencjÍ do wczeúniejszej menopauzy. P: Prawda czy nieprawda? Perimenopauza jest okresem poprzedzajpcym bezpoúred-nio menopauzÍ i trwajpcym do piÍciu lat po jej wystppieniu. O: Prawda. W tym okresie u wielu kobiet wystÍpujp nieregularne miesipczki, pcznie z przerwami w miesipczkowaniu oraz bardzo skppymi lub bardzo obfitymi miesipczkami. P: Jakie sp objawy menopauzy? A. uderzenia gorpca O: Wszystkie powyøsze objawy. Nie u wszystkich kobiet wystÍpujp wszystkie wymienione objawy, ale generalnie sp to objawy sk aniajpce kobiety do skontaktowania siÍ z lekarzem. P: Jakie problemy zdrowotne stwarzajp najwiÍksze zagroøenie dla kobiet przechodzpcych menopauzÍ? A. osteoporoza (zmniejszajpca siÍ gÍstoúÊ i
wiÍksza kruchoúÊ koúci) O: A i B. Uderzenia gorpca sp wprawdzie jednym z najczÍstszych i najbardziej widocznych objawÛw menopauzy, ale nie zagraøajp one øyciu kobiety. Osteoporoza i choroby serca sp powaønymi problemami zdrowotnymi i kobiety powinny zasiÍgnpÊ porady lekarza, w jaki sposÛb zmniejszyÊ niebezpieczeÒstwo wystppienia tych schorzeÒ. P: Co moøe zrobiÊ kobieta w celu ograniczenia objawÛw i problemÛw zdrowotnych zwipzanych z menopauzp? A. stosowaÊ sposÛb odøywiania obejmujpcy
rÛønorodne rodzaje pokarmÛw O: Moøe skorzystaÊ z wszystkich powyøszych sposobÛw. Leczenie uzupe niajpce hormony moøe ograniczyÊ niektÛre przykre efekty menopauzy, takie jak uderzenia gorpca lub suchoúÊ pochwy. Badania wykaza y, øe ta metoda leczenia moøe rÛwnieø zmniejszyÊ ryzyko osteoporozy i chorÛb serca. Jednakøe niektÛre kobiety nie mogp zaøywaÊ hormonÛw z powodu innych schorzeÒ. Kaøda kobieta powinna omÛwiÊ ze swoim lekarzem dodatnie strony i niebezpieczeÒstwa zwipzane z tp metodp leczenia, jak rÛwnieø oceniÊ swÛj w asny poziom ryzyka wystppienia negatywnych skutkÛw. Wzbogacenie diety w produkty spoøywcze zawierajpce wiÍcej wapnia i ograniczenie spoøycia t uszczu moøe byÊ rÛwnieø pomocne w ograniczeniu zagroøeÒ zwipzanych z menopauzp. ?wiczenia z ciÍøarkami oraz typu aerobik, takie jak maszerowanie, jogging, podnoszenie ciÍøarÛw lub taniec, co najmniej 3 razy w tygodniu po 20-30 minut, mogp pomÛc ograniczyÊ zarÛwno krÛtkoterminowe, jak i d ugoterminowe negatywne efekty menopauzy. Zdrowie psychiczne P: Co to jest depresja kliniczna? O: C. Depresja kliniczna jest chorobp uleczalnp. WiÍkszoúÊ przypadkÛw, pcznie z najpowaøniejszymi, dobrze reaguje na leczenie, aczkolwiek tylko jedna trzecia ludzi cierpipcych na depresjÍ klinicznp poddaje siÍ leczeniu. Ponad 80% pacjentÛw z depresjp klinicznp moøe byÊ z powodzeniem wyleczonych. P: Jakie sp objawy depresji
klinicznej? O: Wszystkie powyøsze objawy. Dodatkowymi objawami depresji klinicznej sp draøliwoúÊ, uporczywe objawy fizyczne nie ustÍpujpce w wyniku leczenia, trudnoúci z koncentracjp, utrata energii i myúli o samobÛjstwie. Jeøeli doúwiadcza siÍ co najmniej piÍciu z tych objawÛw przez okres dwÛch tygodniu lub d uøej, to naleøy skontaktowaÊ siÍ z lekarzem. P: Prawda czy nieprawda? Ryzyko wystppienia depresji klinicznej jest dwa razy wiÍksze u mÍøczyzn niø u kobiet. O: Nieprawda. Badania wykaza y, øe ryzyko wystppienia depresji klinicznej jest dwa razy wiÍksze u kobiet niø u mÍøczyzn. Co siÛdma kobieta doúwiadcza depresji w przecipgu swojego øycia, ale dwie trzecie z nich nie zwrÛci siÍ o potrzebnp im pomoc. P: Prawda czy nieprawda? Psychiatrzy sp jedynymi pracownikami s uøby zdrowia, ktÛrzy mogp wystawiaÊ prawid owe diagnozy i leczyÊ schorzenia zdrowia psychicznego. O: Nieprawda. Wielu rÛønych specjalistÛw moøe leczyÊ schorzenia zdrowia psychicznego, w tym pracownicy opieki spo ecznej, psycholodzy, terapeuci ma øeÒstw i rodzin oraz pracownicy poradni przykoúcielnych. Leczenie moøe obejmowaÊ leki, psychoterapiÍ lub oba te sposoby. Jednakøe tylko lekarze, w tym psychiatrzy, mogp przepisywaÊ lekarstwa. P: Prawda czy nieprawda? Osoby cierpipce na niektÛre rodzaje schorzeÒ zdrowia psychicznego mogp mieÊ rÛwnieø sk onnoúÊ do uøywania narkotykÛw i naduøywania lekÛw lub alkoholu. O: Prawda. Osoby ze schorzeniami zdrowia psychicznego, mogp mieÊ sk onnoúÊ do uøywania narkotykÛw i naduøywania lekÛw lub alkoholu w celu usuniÍcia negatywnych objawÛw zwipzanych z ich stanem zdrowia, zw aszcza jeøeli schorzenie nie zosta o rozpoznane. Osoby w takiej sytuacji powinny zostaÊ dok adnie przebadane przez odpowiednio przeszkolonego specjalistÍ, w celu postawienia prawid owej diagnozy odnoúnie powodÛw takich zachowaÒ i ustalenia w aúciwej metody leczenia obydwu problemÛw. Przemoc w rodzinie P: -Co jest najczÍstszp przyczynp
urazÛw u kobiet? O: B. WiÍcej kobiet odnosi obraøenia w wyniku przemocy fizycznej mÍøÛw lub partnerÛw niø w wypadkach samochodowych, napadach rabunkowych i gwa tach pcznie. Ponad 4000 kobiet zostaje zabitych kaødego roku przez obecnego lub by ego partnera. P: Prawda czy nieprawda? Przemoc w rodzi-nach ma miejsce tylko w rodzinach o niskich dochodach i z mniejszoúciowych grup etnicznych. O: Nieprawda. WystÍpowanie przemocy w rodzinie nie zaleøy od rasy, religii ani zarobkÛw i ma miejsce we wszystkich grupach spo ecznych. Jednakøe kobiety z niskimi zarobkami sp bardziej sk onne zwracaÊ siÍ o pomoc do instytucji pomocy spo ecznej, dlatego teø stanowip licznp grupÍ w statystykach dotyczpcych przemocy w rodzinie. Kobiety zwracajpce siÍ o pomoc do prywatnych specjalistÛw czÍsto nie sp ujmowane w statystykach. P: Prawda czy nieprawda? Poniewaø kaødemu siÍ zdarza, øe nie moøe siÍ opanowaÊ, przemoc w rodzinie ma zwykle charakter jednorazowych wydarzeÒ. O: Nieprawda. Przemoc w rodzinie zwykle narasta z czasem. Statystyki wykazujp, øe kobieta, ktÛra sta a siÍ raz ofiarp przemocy, jest w wysokim stopniu naraøona na ponowne ataki. P: Dlaczego wiele kobiet nie zrywa zwipzkÛw z partnerami, ktÛrzy stosujp przemoc? A. ze strachu - prÛba odejúcia jest momentem jej
najwiÍkszego zagroøenia atakiem fizycznym ze strony partnera O: Wszystkie powyøsze przyczyny. Wiele kobiet chce ustania przemocy, ale nie zakoÒczenia zwipzku. Mogp one przechodziÊ przez wiele etapÛw i okresÛw w prÛbach utworzenia wolnego od przemocy øycia dla siebie i swoich dzieci. P: Prawda czy nieprawda? Dzieci, ktÛre sp úwiadkami przemocy w domu, sp bardziej naraøone na problemy ze zdrowiem i zachowaniem. O: Prawda. Dzieci sp czÍsto bezpoúrednimi úwiadkami przemocy fizycznej i znÍcania siÍ psychicznego, ktÛre majp miejsce w ich domu, lub dowiadujp siÍ o takich wypadkach poúrednio przez us yszenie fragmentÛw rozmÛw lub zobaczenie skutkÛw pobicia lub zniszczeÒ w domu. OprÛcz rÛønego rodzaju problemÛw przystosowawczych, niektÛre dzieci czujp siÍ teø odpowiedzialne za powstrzymanie przemocy i ochronÍ swoich matek, siÛstr i braci. Mogp teø czuÊ siÍ winne za przemoc lub przyjpÊ, øe przemoc jest akceptowalnym sposobem rozwipzywania problemÛw. Kilka przeprowadzonych badaÒ wykaza o, øe ch opcy, ktÛrzy byli úwiadkami niew aúciwego traktowania swoich matek, mieli sk onnoúci do podobnych zachowaÒ bÍdpc nastolatkami i w doros ym øyciu. WskazÛwki, jak rozmawiaÊ ze swoim lekarzem Przed udaniem siÍ do lekarza naleøy: Jeøeli wykonywane bÍdp badania laboratoryjne: Jeøeli lekarz lub pielÍgniarka zaleci zmianÍ sposobu
odøywiania lub stylu øycia: Jeøeli lekarz zapisze Ci lekarstwo: Przynieú listÍ wszystkich zaøywanych przez siebie
lekarstw i pokaø jp lekarzowi. Jeøeli jesteú leczona na konkretne schorzenie: • Zapytaj, jak bÍdzie úledzony postÍp leczenia Na przyk ad, jeøeli bierzesz lekarstwo na obniøenie ciúnienia krwi, zapytaj, czy powinnaú kupiÊ sobie przyrzpd do mierzenia ciúnienia krwi, aby mÛc samodzielnie sprawdzaÊ swoje ciúnienie. • Zapytaj, czy powinnaú sporzpdziÊ wykres swojego
postÍpu leczenia i kiedy powinnaú zg osiÊ zmiany lekarzowi
lub pielÍgniarce. OPRACOWANO PRZY POMOCY NASTêPUJ•CYCH INSTYTUCJI American Heart Association Pytania dotyczpce zdrowia kobiet moøna kierowaÊ do |
